AI en creativiteit: “De geest moet zich ongestoord over het object kunnen buigen om de parel af te scheiden.” -Virginia Woolf-

Afbeelding van Het Meisje met de Parel en een door AI gegenereerde afbeelding dat er op lijkt
Vermeer versus AI

Het onderwerp van de 17e eeuwse Nederlandse schilder Vermeer lijkt een draaiende beweging naar de kijker te maken, waardoor de toeschouwer op een intelligente manier bij het schilderij Het Meisje met de Parel betrokken raakt. De ooglijn iets diagonaal, dit ondersteunt de beweging. Door de wat geopende mond lijkt het ook alsof het meisje op het punt staat iets uit te spreken. Haar vochtige, net wat te rode lippen zorgen daarbij voor een sensueel aanzien. Dit zijn volgens mij de compositorisch het meest in het oog springende eigenschappen van het intiem kleine schilderij. En juist DIE ontbreken na het AI (artificiële intelligentie) programma Midjourney deze opdracht te hebben gegeven:  “Modern version of The Girl with the Pearl Earring by Vermeer.” 

TUSSENKOMST (AI en creativiteit)

Dat AI in staat is om toch tot zo’n levendig hedendaags resultaat te komen is niet minder dan opmerkelijk. AI is in al zijn/haar/hen verschijningsvormen een variatie op Shelley’s Frankenstein; met materiaal afkomstig uit diverse bronnen naar schoonheid streven om uiteindelijk een monster te scheppen. Een mooi en nuttig maar ontzielt monster dat in vele verschijningen tot ons zal komen. 

AUTEURSRECHT

In januari 2023 hebben drie kunstenaars een rechtszaak aangespannen tegen Stability AI, Midjourney en DeviantArt, waarbij ze beweren dat deze bedrijven de rechten van miljoenen artiesten hebben geschonden door AI-tools te trainen met vijf miljard afbeeldingen zonder toestemming van de makers. 

Zelf met afbeeldingen aan de slag: surf naar Midjourney en maak via ‘join the beta’ een account aan. Copyright kan er niet aan worden ontleend omdat het resultaat niet gemaakt is door een mens, waardoor dan ook DE GEEST ontbreekt. 

Vacatureteksten schrijven

Vacatureteksten bevatten de discrepantie tussen de persoonlijke wensen van het individu versus de collectieve eisen van de gemeenschap, maar zijn in feite ook een voorbereiding op de sollicitatieprocedure. Geïnteresseerde kandidaten willen bovenal individueel “het verschil maken” en invloed hebben over het productieproces of de dienstverlening. Voor millenniums is dit zeker belangrijk. Dat zou de reden kunnen zijn dat zulke teksten zwanger staan van de Engelse termen, maar niet om ze ook vol te stoppen met clichés.

Vacatureteksten, afbeelding vol engelse termen en clichés.
Hunkemöller heeft 180 vestigingen in Nederland

De cijfers

In het laatste kwartaal van 2021 stonden er volgens het CBS 371.100 vacatures open, een record; 126 vacatures voor 100 werkzoekenden. Deze krapte op de arbeidsmarkt vertaalt zich in een ontzagwekkende hoeveelheid vacatures. Er zijn bedrijven die personeelsadvertenties gebruiken om zich uitgebreid te profileren (zie afbeelding) en schieten zo hun doel voorbij. Goede vacatureteksten zorgen voor geschikte kandidaten en als gevolg voor tijdswinst door voorselectie. De opbouw van vacatures is trouwens volgens Monsterboard: functietitel, functieomschrijving, eisen, informatie over bedrijf en voorwaarden. Dit alles in helder taalgebruik en in minder dan 500 woorden. Binnen die beperkte hoeveelheid kan het nog veel misgaan… 

Clichés

Personeelsadvertenties staan bol van de clichés. Vanzelfsprekend, het is een stramien. Ik licht er twee uit. ’Dynamisch’ dat woord is waarschijnlijk ooit vacatures in gesmokkeld om oudere sollicitanten al bij voorbaat weg te jagen. Nu is het een holle kreet die, als het al iets betekent, een eufemisme is voor stressvol. ‘Werken in een dynamische omgeving’ zou binnen deze optiek inhouden: overbelast bezig zijn in een onoverzichtelijke bende. De laatste: ‘proactief’ is dat zonder noodzaak ergens aan beginnen omdat de nieuwe werkgever niet goed instrueert? Intelligente sollicitanten doorzien proactief voorgaande onzin en bladeren door naar een in heldere taal geschreven vacature. Waarschijnlijk is ook dit geklaag over taalgebruik clichématig.

Vacatureteksten & Engels

Onze zuiderburen gaan behoudend om met de invloed van het Engels. ScienceGuide: “In Vlaanderen wordt het Nederlands vaker gebruikt op universiteiten dan in Nederland: 43 procent van de studenten geeft aan dat alleen Nederlands gebruikt wordt tijdens de studie, ten opzichte van 28 procent in Nederland.” In de Belgische Standaard valt op 16 februari 2022 te lezen: “Het Franglais is all over the place, en dat zint de Fransen niet.” De Académie Française maakt zich zorgen om de indringer die de Franse samenleving bedreigt: de Engelse taal. Die opmars is niet te stoppen.

Natuurlijk heeft dat ook zijn weerslag op personeelsadvertenties, de jonge doelgroep schuwt die taal allerminst. Een neveneffect is dat, net als bij het eertijdse gebruik van het woord ‘dynamisch’, het de oudere sollicitant clichématig wegjaagt.  

Blog per strekkende meter

dikke rol papier met vulpen
© de tekstschrijvers

Je komt ze tegen, tekstschrijvers die voor 2 cent per woord hun vingers in de Vaseline dopen. 2 cent per woord = 10.000 woorden (ca. 27 stuks A4-tjes) voor € 200,- Volgens de monitor van beroepsvereniging voor tekstschrijvers Tekstnet is het gemiddelde tarief van professionele tekstschrijvers € 70,-. Bij dat tarief hebben we het hier over bijna 9 A4-tjes (3.508 woorden) per uur (*1). De gemiddelde woordlengte is in Nederlandstalige teksten 5 tekens, dus… bijna 3 uur lang 4,9 aanslagen per seconde (*2). Een olympische prestatie, maar is 2 cent per woord een reële prijs voor een blog?

De taal is wonder zoet, voor die haar geen geweld aandoet

Een olympische prestatie dus. Zeker gezien het feit dat voor het schrijven van webteksten en blogs, want daar hebben we het over, SEO kennis is vereist; hoewel daar plug-ins behulpzaam bij zijn, moet je weten waar een zoekwoord goed tot zijn recht komt en een duidelijke meta-description (de omschrijving die in de zoekmachine wordt weergeven onder de titel van de pagina) is ook niet onbelangrijk. Oh ja, kennis van spelling en grammatica is natuurlijk een vereiste. Je moet daarnaast ook snappen hoe je bijvoorbeeld kettingzinnen, tangconstructies en de naamwoordstijl kan vermijden. Voorts dient zo’n woorden wever over ervaring te beschikken in de opbouw van spanningsbogen, afwisseling in zinslengte, pakkende kopjes etc. Doen zulke vinger atleten onderzoek naar het onderwerp waarover ze schrijven? Nee, natuurlijk niet. Zouden ze kennis hebben van bijvoorbeeld WCAG richtlijnen of de onderverdeling in verschillende taalniveaus en doelgroepen? Waarschijnlijk evenmin. 

We kunnen concluderen dat zo’n toetsenbord Tsjaikovski inderdaad over bijna bovenmenselijke capaciteiten moet beschikken, of het betreft pen piraten die voortdurend in touw zijn om onkundig de eindjes aan elkaar te knopen.   

*1 (200,- : 70 = 2,85 uur, 10.000 woorden : 2,85 uur = 3.508 woorden per uur.) *2 (3.508 * 5 = 17.540  aanslagen per uur. 17.540 : 60 = 292,33 aanslagen per minuut, 292,33 : 60 = 4,9 letters per seconde.)

(Dit stukje bevat ca. 276 woorden, 276 * 0,02 = € 5,52. En jij gelooft dat?)


Blog (laten) schrijven

Illustratie bij Blog laten schrijven
©detekstschrijvers

Blog laten schrijven of zelf doen? Voor je daarover beslist zijn er wat zaken die je moet weten, wetenswaardigheden waardoor je blog effectiever over het web zwerft.

Geschiedenis blog

Vanaf 1994, na de wereldwijde introductie van het wereld wijde web, ontstond de mogelijkheid om persoonlijke berichten in chronologische volgorde op een webpagina te presenteren. Het duurde nog jaren voor het woord blog voor het eerst werd gebruikt. Pas met het verschijnen van gratis software om websites eenvoudig als blog in te richten (zoals WordPress, Blogger en Postleaf) werd het een uiterst populair medium om meningen of diensten onder de aandacht te brengen. Na de introductie van WEB 2.0 in 2010 konden er bovendien reacties op worden achtergelaten. Nu zijn blogs veelal een vast onderdeel van een website, met een functie die enigszins valt te vergelijken met die van een nieuwsbrief. 

Blog en een URL

Blogs krijgen sinds het begin van de opmars (in de url) een tijdsaanduiding mee, de bezoeker krijgt zo bovenaan in een menu het meest recente bericht te zien. Ook kan je blogberichten categorieën (hoofdstukken) en tags (kernwoorden) meegeven. Deze zijn als permanente link ook zichtbaar in de url; zodoende kan op een archiefpagina op deze onderverdelingen worden gezocht. Let wel: een teveel aan categorieën maakt zo’n pagina natuurlijk wel onoverzichtelijk.

Plaats in het menu

Het maximale aantal menu items schommelt rond de zeven: meer kunnen we er niet onthouden. De meeste aandacht ligt bij het eerste en laatste deel van je menu; daar kan je met de plaatsing van het blog rekening mee houden. Het logische gegeven dat de meest geïnteresseerde lezers de onderzijde van een pagina bereiken valt natuurlijk ook te gebruiken; stem je informatie daarop af. 

Koppeling met sociale media

Dubbele (of overgenomen) inhoud wordt door Google waarschijnlijk niet gewaardeerd, anders is het als je een blogbericht via een plugin ook op gekoppelde sociale media aan je lezers aanbiedt. Het aantal reacties op je post aldaar draagt bij aan de vindbaarheid op een zoekmachine; het laat dan ook zien dat er voor lezers relevante teksten worden geleverd.    

Noodzakelijke Plugin

Als je site is gebouwd in WordPress zou je eigenlijk de Yoast SEO plugin moeten installeren. Die plugin stelt de schrijver van een artikel in staat om tot een juiste verdeling van de zoektermen te komen. Ook attendeert Yoast je onder andere op het gebruik van actieve taal en de minimale hoeveelheid woorden, interne en externe links en benaming van afbeeldingen. Allemaal zaken waar Google ook naar kijkt.  

resultaat in Yoast
©detekstschrijvers – Yoast resultaat van deze pagina

Zoekwoorden

Kies bijvoorbeeld hier branche gerelateerde zoekwoorden en analyseer welke voor je stukje (dus lezer) het meest effectief zijn. Kijk ook hoe collega’s een onderwerp benaderen en doe het diepgravender. De effectiviteit van een zoekwoorden onderzoek moet trouwens ook niet worden overdreven, als het goed is weet jij het best waar je lezers behoefte aan hebben. Wel is het zo dat uit je onderzoek kan blijken dat er over een onderwerp (zoekwoord) zoveel geschreven is dat nog een artikel niets toe zal voegen aan je vindbaarheid.

Blog (laten) schrijven

Begin gewoon met schrijven, het hoeft niet in 1 keer goed. Een schets volstaat. Je proeflezer geeft tenslotte aan wat er onduidelijk is en dus beter kan. Laat dus je opzet aan anderen lezen en verwerk hun opmerkingen.

  • wissel de zinslengte af, dat leest minder monotoon;
  • plaats tussenkopjes, de meeste mensen scannen;
  • illustreer met rechtenvrije afbeeldingen;
  • verander naar aanleiding van je zoekwoorden onderzoek de tijdsgebonden url in een vindbare, dus voorzien van een categorie;
  • maak een opsommende samenvatting.

Blog laten schrijven of zelf doen? Het simpele feit dat je deze regel nog leest maakt duidelijk dat wij weten hoe je effectief een blog schrijft.

Meer weten?.

Gemeenschappelijke taaleigenschappen

taaleigenschappen: foto van trap naar spiegelen daarin de reflectie van een boekenkast
© detekstschrijvers

Taaleigenschappen: volgens emeritus hoogleraar taalkunde Chomsky bevat elke taal vaste systemen waarmee men zinnen vormt; zo komen werkwoorden en zelfstandige naamwoorden algemeen voor. Andere overeenkomsten die alle talen bezitten zijn, naast de aanwezigheid van een zinsbouw; voornaamwoorden, klinkers en medeklinkers. De volgorde van bepaalde woordsoorten blijkt ook aan conventies onderhevig. Zo staan het bijvoeglijk naamwoord en het telwoord in de meeste talen voor het zelfstandig naamwoord. Natuurlijk is er meer…

Taalfamilies

Veruit de meeste talen zijn terug te brengen tot een aantal taalfamilies. Zo hoort onze taal tot het Indo-Germaans. Deze groep is ongeveer 8.000 jaar geleden ontstaan en wordt nu gesproken door grofweg 40% van de wereldbevolking, waarmee het de grootste taalfamilie is. Proto-talen vormen de geschiedkundige relatie tussen talen die aan elkaar verwant zijn, ze zijn de moedertaal (Grieks prõtos: ‘eerste’). Germaanse talen zijn geëvalueerd vanuit het proto-Germaans. Familie van het Nederlands zijn onder andere het Deens, Duits, Engels, IJslands en het Zweeds.  

Taaleigenschappen: woordvolgorde

De volgorde van woorden van bijna alle talen zijn onder te brengen in twee groepen: 

onderwerp-lijdend voorwerp-werkwoord 

(Subject – Verb – Object: de vrouw eet soep);   

onderwerp-werkwoord-lijdend voorwerp 

(SOV: de vrouw soep eet).   

Het Nederlands behoort tot de eerste groep net zoals bijvoorbeeld het Engels, Italiaans en Frans. Volgens onderzoekers aan de Universiteit van Chicago is de SOV volgorde de meest organische. Het is de volgorde van elke nieuwe taal (pidgin). Een pidgintaal vormt zich wanneer men elkaars taal niet kent en toch moet communiceren. Als deze vereenvoudigde taal een moedertaal wordt spreek je van een creooltaal. SOV is ook de volgorde die iedereen aanhoudt bij het uitbeelden van verhalen zoals bij gebarentaal. Susan Goldin-Meadow van de Universiteit van Chicago stelde, bij veertig kinderen met 4 verschillende moedertalen die aan het onderzoek meededen, vast dat bij het uitbeelden van de zin “kinderen eten snoep” de visuele weergave als volgt is:

onderwerp-lijdend voorwerp-werkwoord 

(SOV: kinderen snoep eten). 

Taaleigenschappen: er bestaat dus wel een soort universele wetmatigheid om het onderwerp voorop in de zin te plaatsen. Ook bestaat er over het algemeen een voorkeur voor de actieve vorm.

Pidgin

Vaak ontstaat een pidgin door een grote vereenvoudiging van de taal waarmee de spreker zich bedient. Dit in de verwachting zich beter verstaanbaar te maken. Grammaticale regels, en dus taaleigenschappen, worden daarbij uit andere talen overgenomen. Zulke zinnen bevatten onvervoegde werkwoorden en een wisselende woordvolgorde maar leunt duidelijk op de SOV-vorm en kent vrijwel geen harde grammatica-regels.

Gebarentaal

Volgens ‘de Ethnologue: Languages of the world’ bestaan er 7.117 talen, waaronder 137 gebarentalen. Een gebarentaal is een organische, etnische taal; vandaar de variaties. Gebieden hebben afzonderlijk gebarentalen die separaat van de plaatselijk gesproken talen evalueren. Natuurlijk zijn er gebaren die universeel worden gebruikt: Thumb up en pico bello bijvoorbeeld. In de gebarentaal zijn veel gebaren gebaseerd op de vorm van de uit te beelden zaken of bewegingen. De grootste overeenkomst is dat alle gebarentalen ruimtelijk zijn: er wordt gebruikgemaakt van de dimensies. 

Omdat ook gebarentalen zijn onder te brengen in taalfamilies, lijken sommige gebarentalen op elkaar. De Nederlandse gebarentaal is geen familie van het Duits, zoals in gesproken taal maar familie van de Amerikaanse en Franse gebarentaal. De Britse (familie van de Australische en de Nieuw Zeelandse gebarentaal) en de Amerikaanse gebarentaal lijken weer helemaal niet op elkaar. Zijn er ook doventolken voor doventolken die zich van verschillende talen bedienen?

Handalphabet

Afzonderlijke letters zijn uit te beelden in een handalphabet, ook daarbij geldt dat er geen uniformiteit bestaat. Een opmerkelijk feit is dat bij het uitbeelden van getallen de Chinezen tot iets unieks in staat zijn. De getallen 0 tot en met 10 zijn op 1 hand te tellen, te verbeelden. Da’s handig, kan je met de andere hand iets anders doen.  

Bronnen: Beekes, R.S.P. Comparative Indo-European Linguistics: an Introduction, John Benjamins Publishing, 1995. 

Stichting Nederlands Gebarencentrum. 

Bachelor’s thesis Linguistics Radboud University Nijmegen by Morwenna Hoeks, 2016.

Paradox van Grelling

het woord handschrift in schrijfletters, ter illustratie van een stukje over de paradox van Grelling.
© de tekstschrijvers

Naamwoorden kunnen volgens de Duitse taal- en wiskundige Kurt Grelling in 2 groepen worden ingedeeld. De 1e categorie noemt de Duitser “autologisch”. Dat zijn woorden die op zichzelf betrekking hebben. Het woord “vijflettergrepig” is bijvoorbeeld autologisch omdat het vijflettergrepig is. Hetzelfde geldt voor woorden zoals “Nederlands”, “woord” en “kort” omdat het woord “Nederlands” Nederlands is, het woord “woord” een woord en het woord “kort” is kort. Nog drie: Afk, spelvout, verhapseling. (Opmerking: het woord “korter” is langer dan het woord “kort”.)

Uiteraard zijn er ook woorden waarvoor dat niet opgaat, die noemt Kurt heterologisch. “Zeslettergrepig” is heterologisch omdat het niet zeslettergrepig is en “lidwoord” is eveneens heterologisch omdat het geen lidwoord is. De betekenis van de woorden “autologisch” en “heterologisch” zijn duidelijk. 

Nu de vraag hoe het gesteld is met het woord “heterologisch”: heterologisch of autologisch? Een tegenspraak; voorzover het heterologisch is, is het autologisch en andersom. Stel nu dat heterologisch een autologisch woord is. Dan beschrijft het zichzelf per definitie niet, want het betekent juist het tegenovergestelde van “autologisch”. Als heterologisch dus in plaats daarvan een heterologisch woord zou zijn, zou het zichzelf beschrijven en is daardoor per definitie autologisch. Het woord heterologisch kan alleen autologisch zijn als het zichzelf beschrijft en dus heterologisch is. Dit is een duidelijk geval van tegenspraak: de Paradox van Grelling.

Bron: Russell’s Second Paradox A Dialectical Analysis of ‘On Denoting’ -Harm Boukema- Radboud Universiteit Nijmegen

Oxymoron 

De stijlfiguur oxymoron komt overeen met de paradox. De oxymoron (een echte tegenstelling) verschilt van een paradox (een schijnbare tegenstelling) door het feit dat een paradox een gedachtegang weergeeft die leidt tot een vrij absurde slotsom; de oxymoron brengt onverenigbare begrippen samen. Het woord oxymoron is trouwens autologisch (zie afbeelding): het verwijst naar zichzelf. (Grieks oxus = slim, scherpzinnig + moros = dom.)

Een oxymoron is het tegenovergestelde van een pleonasme. Voorbeelden: duurzame ontwikkeling, constante verandering, global village, plastic glas, vloeibaar gas, werkvakantie.

Zangfietspad

markering zangfietspad

Dacht dat na de eekhoorntjes oversteekplaats, voorbedrukt WC-papier, afbeeldingen van het koningshuis en Frans Bauer de meest nutteloze zaken zo ongeveer wel over ons uitgestort waren. Hebben ze in Loosduinen een wethouder zangfietspadenzaken! Na de opening van de eerste genderneutrale Gilles de la Tourette WC voor katholieke tuinkabouters geef ik mij op voor die kolonie op Mars.

Dream on (NLP)

Dat Amerika het land van de toekomst is, wordt in een willekeurig gesprek met een al even willekeurige inwoner vlot duidelijk. Er zal je tijdens zo’n conversatie, met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid, niet worden gevraagd naar je verleden, je ouders, je persoonlijke geschiedenis. Nee, je gesprekspartner met reislustige voorouders is geïnteresseerd in je vooruitzichten, maar bovenal naar de manier waarop je je plannen zo snel mogelijk denkt te kunnen verwezenlijken. Want verwezenlijken kunnen ze, die lui, daar aan de overkant. 

Tijdens extreem naargeestig weer, wil een fragmentje van dat snel verwezenlijkt verschiet zo nu en dan ons continent aandoen. Zo maakten we na een koele straffe wind uit het westen kennis met de jojo, New Age, de hoelahoep, de Wuppie en Neuro-Linguïstisch Programmeren. Onderschat ze niet, die lui, daar aan de overkant; trends zetten kunnen ze.

Dankzij één zo’n flinke storm over een plas water, zaten we jarenlang opgescheept met een Tokkies knuffelende NLP Pipo als Ratelband. Deze snackbarhouder vulde niet alleen z’n patatzakken met voordeel zoekend pseudowetenschappelijk gezever. Neuro-Linguïstisch Programmeren en ‘Landmark Education’ zijn, evenals de Amerikaanse droom, illustratief voor het opportunistische idee dat alles mogelijk is als je er maar in gelooft. Dat die droom voor verreweg het merendeel van de bevolking eindigt in een nachtmerrie, wil natuurlijk niet zeggen dat miljoenen hypotheekverkopers of krantenjongens niet hun best hebben gedaan; een naam als Rupert Murdoch onthouden wij eenvoudigweg omdat hij de uitzondering is en uitzonderingen kweek je niet. Zeker niet door het lezen van boeken van Wayne W. Dyer en Tony Robbins met nietszeggende titels als “Geluk is de weg”, “Willen is kunnen” en “Inspiratie”. 

In die boeken geven deze charlatans in holle retoriek, aangedikt met oneliners, de lezer (vaak kolenspringende, designerbrillen dragende loonstrookstrooiers) het idee dat de mens los staat van zijn omgeving; dat de eigen wil sterker is dan de factoren die van buitenaf op hem inwerken. Elk kind met een warme euro in de knuistjes, staande voor een snoepwinkel, weet dat dit onzin is. En zo zal 150 maal in een overvolle metro roepen dat je net zo slim bent als Einstein, in de toekomst bijzonder weinig aan je IQ of geloofwaardigheid toevoegen.

Laatstgenoemde vluchteling uit het Avondland belandde overigens in 1933 in het land van de Dromen, hoe logisch kunnen dingen zijn? Ik veronderstel dat Albert was overvallen door een vlaag van melancholie en heimwee, toen ie liet optekenen: “Denk niet aan de toekomst, die komt snel genoeg.”

Opwarming van de aarde begint bij jezelf

Hier staat de thermostaat op zesentwintig, de ramen wagenwijd open gezwiept. Omdat de lucifers kwijt zijn, staan (met een geleende aansteker aangestoken) vier pitten gas, vierentwintig uur per etmaal te dansen en in de kamer waar ik bijna nooit kom is continu het licht aan want ik haat het om, wanneer spontaan een idee op borrelt, in m’n vlugge zoektocht naar een potlood eerst nog het licht aan te moeten doen.

In deze nogal tropische omgeving is het goed toeven voor dieren van mediterrane aard; wat dagen geleden dus vijf Podenco’s aangeschaft die, zoals het windhonden betaamt, als door de duivel bezeten door het huis razen.

Zo even in een geleende oude diesel een kilo knalvlees en twee papegaaien halen, want voor je het weet krijg je trek en al die pitten staan zich niet voor niets heet te dansen.